VPS Üzerinde Yüksek Erişilebilirliğe Sahip Veritabanı Kümesi Kurulumu

Sharing is caring!

Sunucun Çökmesin: VPS’te Veritabanı Kümesi Kurmanın Püf Noktaları

Dostum, şöyle bir düşün: Harika bir web sitesi kurdun, trafiğin coştu derken bi’ baktın sunucu yavaşladı, hatta çöktü! İşte o an kalbin ağzına gelir ya, tam da bu yüzden VPS üzerinde yüksek erişilebilirliğe sahip veritabanı kümesi kurmak şart.

Bu işi biraz karmaşık sanıyor olabilirsin ama aslında mantığını kavrayınca oldukça keyifli. Kısaca bahsetmek gerekirse, veritabanı kümesi, birden fazla sunucunun bir araya gelerek tek bir veritabanı gibi çalışması demek. Böylece biri yatarsa diğeri hemen görevi devralıyor, senin de siten yayında kalmaya devam ediyor. Hadi gel bu havalı sisteme nasıl kurulur, birlikte bakalım!

Neden Tek Sunucu Yeterli Değil? Korkulu Rüyalar ve Çözümleri

Şimdi diyeceksin ki, ‘Abi benim tek bir VPS’im var, gayet de iş görüyor?’ Elbette küçük projeler için tek sunucu başlangıçta yeterli olabilir. Ama işler büyüdüğünde, kullanıcı sayın arttığında veya beklenmedik bir durum olduğunda tek sunucu sana veda edebilir. Düşünsene, sunucunun disk arızası yaşadığını, aniden gelen yoğun trafikle baş edemediğini veya bakım için kapatman gerektiğini…

İşte bu senaryolar, sitenin tamamen erişilemez hale gelmesine yol açar. Müşteriler sinirlenir, Google sıralamaların düşer, işin gücün aksar. Kısacası tam bir felaket!

Yüksek erişilebilirlik VPS çözümleri tam da bu noktada devreye giriyor. Tek bir noktaya bağlı kalmak yerine, birden fazla sunucuyla yedeklilik sağlıyorsun. Yani biri ‘pat’larsa, diğeri ‘pat’lamadığı için site yayına devam ediyor. Bu mantık, özellikle e-ticaret siteleri, yoğun trafiğe sahip bloglar veya kritik uygulamalar için hayati önem taşıyor.

Veritabanı Replikasyonu: İşleri Böldük, Daha Hızlı Hale Getirdik!

Peki, bu yüksek erişilebilirliği nasıl sağlıyoruz? İşte burada veritabanı replikasyonu devreye giriyor. Replikasyon, temel olarak veritabanındaki verilerin bir kopyasını başka bir sunucuya aktarma işlemi. Yani ana veritabanında ne oluyorsa, aynısı kopyalara da yansıyor.

Bunun birkaç farklı yöntemi var:

• Master-Slave (Ana-Köle) Replikasyon: En yaygın kullanılan yöntemlerden biri. Bir ana (master) veritabanı tüm yazma işlemlerini yönetirken, birden fazla köle (slave) veritabanı bu verileri okur ve kendi kopyalarını günceller. Okuma işlemleri kölelere dağıtıldığı için ana sunucunun yükü azalır ve sitenin genel performansı artar. Eğer ana sunucu çökerse, kölelerden biri ana olarak atanabilir.
• Multi-Master (Çoklu Ana) Replikasyon: Bu yöntemde birden fazla sunucu hem okuma hem de yazma işlemini gerçekleştirebilir. Daha karmaşık olsa da, daha yüksek erişilebilirlik ve daha iyi yük dengeleme sağlar. Ancak veri çakışmalarını yönetmek daha zordur.
• Group Replication / Galera Cluster: Özellikle MySQL ve MariaDB için geliştirilmiş, senkronize çalışan ve otomatik failover (otomatik geçiş) yeteneği sunan daha modern çözümlerdir. Veri tutarlılığı konusunda daha güçlüdürler ve kurulumları biraz daha detaylı olabilir.

Hangi yöntemi seçeceğin, projenin büyüklüğüne, bütçene ve teknik bilginize göre değişir. Ama temel amaç hep aynı: Veri kaybını önlemek ve kesintisiz hizmet sunmak.

Adım Adım Kurulum: Haydi İş Başında! (MySQL/MariaDB Odaklı)

Teorik bilgileri bir kenara bırakıp pratiğe dalalım. Genellikle VPS ortamlarında en çok kullanılan veritabanı sistemleri MySQL ve MariaDB olduğu için, bu ikisi üzerinden bir kurulum örneği vereceğim. Unutma, her VPS sağlayıcısının ve işletim sisteminin kendine özgü ufak tefek farklılıkları olabilir, bu yüzden kendi ortamına göre uyarlaman gerekebilir.

1. Adım: İki VPS Hazırlığı ve Temel Kurulumlar

Öncelikle en az iki adet VPS’e ihtiyacın olacak. Bunları farklı lokasyonlarda veya aynı veri merkezinde konumlandırabilirsin. Hatta daha da güvenli olması için 3 veya daha fazla sunucu kullanmak harika bir fikir. Her bir sunucuya tercih ettiğin Linux dağıtımını (Ubuntu, CentOS vb.) kur.

Ardından her iki sunucuya da SSH üzerinden bağlanıp aşağıdaki temel işlemleri yap:

• Sistem güncellemelerini yap:

  sudo apt update && sudo apt upgrade -y

  (Ubuntu/Debian için) veya

  sudo yum update -y

  (CentOS için)

• Güvenlik duvarını ayarla: Gerekli portları (MySQL için genellikle 3306, SSH için 22) açmayı unutma. UFW kullanıyorsan:

  sudo ufw allow ssh
  sudo ufw allow mysql
  sudo ufw enable

• Host adlarını ayarla: Her sunucunun benzersiz bir host adına sahip olması iyi olur. Örneğin, birine ‘db-master’, diğerine ‘db-slave’ gibi. Bunu `/etc/hostname` dosyasını düzenleyerek yapabilirsin.
• IP adreslerini not al: Her iki sunucunun da hem genel (public) hem de özel (private) IP adreslerini bir yere kaydet. Replikasyon için genellikle özel IP’ler kullanılır.

2. Adım: MySQL/MariaDB Kurulumu

Şimdi veritabanı sunucularımızı kurma zamanı. Her iki VPS’e de aynı veritabanı sürümünü kurduğundan emin ol.

Ubuntu/Debian için:

sudo apt install mysql-server -y

(veya mariadb-server)

CentOS için:

sudo yum install mariadb-server -y

Kurulum sonrası veritabanı servisini başlat ve etkinleştir:

sudo systemctl start mysql
sudo systemctl enable mysql

(veya mariadb)

Kurulumdan sonra güvenlik ayarlarını yapmak çok önemli. Şu komutu çalıştır:

sudo mysql_secure_installation

Bu komut sana root şifresi belirlemeni, anonymous kullanıcıları kaldırmanı, root loginini uzaktan engellemeni ve test veritabanını silmeni isteyecektir. Güvenlik için tüm adımları ‘Y’ (Evet) ile onaylayarak tamamla.

3. Adım: Master Sunucuyu Yapılandırma (Replikasyon Ayarları)

Ana sunucumuzda (master) replikasyon için gerekli ayarları yapacağız. Öncelikle MySQL yapılandırma dosyasını düzenlememiz gerekiyor. Bu dosya genellikle `/etc/mysql/mysql.conf.d/mysqld.cnf` veya `/etc/my.cnf` gibi bir yerdedir. Kullandığın dağıtıma göre yeri değişebilir.

Dosyayı bir metin düzenleyici ile aç (örneğin nano):

sudo nano /etc/mysql/mysql.conf.d/mysqld.cnf

Aşağıdaki satırları `[mysqld]` bölümünün altına ekle veya mevcutsa düzenle:

server-id = 1
log_bin = /var/log/mysql/mysql-bin.log
binlog_format = ROW
binlog_do_db = senin_veritabani_adın # Sadece bu veritabanını replike etmek istiyorsan
# binlog_ignore_db = mysql # Sistem veritabanını hariç tutmak için (isteğe bağlı)

Açıklamalar:

• server-id = 1: Bu sunucunun benzersiz kimliği. Master için 1, slave için farklı bir numara (örn. 2) vermelisin.
• log_bin = /var/log/mysql/mysql-bin.log: Binary log dosyalarının nerede tutulacağını belirtir. Bu loglar, master’daki değişiklikleri slave’e aktarmak için kullanılır.
• binlog_format = ROW: Replikasyon formatı. ROW formatı genellikle daha güvenilirdir.
• binlog_do_db = senin_veritabani_adın: Sadece belirli bir veritabanını replike etmek istiyorsan adını buraya yaz. Eğer tüm veritabanlarını istiyorsan bu satırı silebilirsin.

Değişiklikleri kaydettikten sonra MySQL servisini yeniden başlat:

sudo systemctl restart mysql

Şimdi master sunucuda replikasyon için özel bir kullanıcı oluşturmamız gerekiyor. MySQL’e root olarak bağlan:

sudo mysql -u root -p

Ardından şu SQL komutlarını çalıştır:

CREATE USER 'replikasyon_kullanicisi'@'%' IDENTIFIED BY 'cok_guclu_bir_sifre';
GRANT REPLICATION SLAVE ON *.* TO 'replikasyon_kullanicisi'@'%';
FLUSH PRIVILEGES;
SHOW MASTER STATUS;

SHOW MASTER STATUS; komutu sana `File` ve `Position` değerlerini verecektir. Bunları not al, slave sunucusunu yapılandırırken ihtiyacımız olacak.

4. Adım: Slave Sunucuyu Yapılandırma

Şimdi köle (slave) sunucusuna geçelim. Yine MySQL yapılandırma dosyasını aç:

sudo nano /etc/mysql/mysql.conf.d/mysqld.cnf

Aşağıdaki satırları `[mysqld]` bölümünün altına ekle veya düzenle:

server-id = 2
relay-log = /var/log/mysql/mysql-relay-bin.log
read_only = 1 # Slave'in sadece okuma yapmasını sağlar (veri tutarlılığı için önemli)
# Eğer sadece belirli bir veritabanını replike edeceksen:
# replicate_do_db = senin_veritabani_adın

Açıklamalar:

• server-id = 2: Master’dan farklı bir ID vermeyi unutma.
• relay-log = /var/log/mysql/mysql-relay-bin.log: Slave’in master’dan aldığı logları saklayacağı yer.
• read_only = 1: Bu ayar, yanlışlıkla slave sunucusuna yazma işlemi yapılmasını engeller. Yüksek erişilebilirlik için bu genellikle önerilir. Eğer multi-master gibi bir yapı kuruyorsan bunu `0` yapman gerekebilir ama o zaman veri çakışmalarına dikkat etmelisin.

Değişiklikleri kaydettikten sonra MySQL servisini yeniden başlat:

sudo systemctl restart mysql

5. Adım: Master’dan Slave’e Veri Aktarımı ve Bağlantı Kurulumu

Bu adımda, master sunucusundaki mevcut veritabanını slave’e aktaracağız. Bunu yapmanın en güvenli yolu, master’ı kısa bir süreliğine ‘read-only’ moda alıp yedeğini almaktır.

Master Sunucuda:

sudo mysql -u root -p

FLUSH TABLES WITH READ LOCK;
SHOW MASTER STATUS;

Burada `File` ve `Position` değerlerini tekrar not al. Ardından master’dan çıkmadan bir terminalde daha veritabanı yedeğini al:

sudo mysqldump -u root -p --all-databases --master-data=2 > full_backup.sql

Not: --master-data=2 seçeneği, yedek dosyasının içine `CHANGE MASTER TO` komutunu yorum satırı olarak ekler. Bu, sonraki adımı kolaylaştırabilir. Eğer bu seçenek çalışmazsa, manuel olarak `SHOW MASTER STATUS` çıktısını kullanacaksın.

Yedekleme bittikten sonra, master’daki kilidi kaldır:

UNLOCK TABLES;

Şimdi aldığın `full_backup.sql` dosyasını slave sunucusuna kopyala (SCP veya SFTP ile). Sonra slave sunucusunda MySQL’e bağlanıp bu yedeği içeri aktar:

sudo mysql -u root -p < full_backup.sql

İçe aktarma bittikten sonra, slave sunucusunda MySQL’e bağlanıp replikasyon bağlantısını kur:

sudo mysql -u root -p

CHANGE MASTER TO
MASTER_HOST='master_sunucu_ip_adresi',
MASTER_USER='replikasyon_kullanicisi',
MASTER_PASSWORD='cok_guclu_bir_sifre',
MASTER_LOG_FILE='buraya_master_status_dosyasindaki_file_degeri',
MASTER_LOG_POS=buraya_master_status_dosyasindaki_position_degeri;

Yukarıdaki komutta tırnak işaretleri içindeki yerleri kendi bilgilerine göre doldurmayı unutma. `MASTER_LOG_FILE` ve `MASTER_LOG_POS` değerleri için `SHOW MASTER STATUS` çıktısını kullanacaksın.

Son olarak, replikasyonu başlat:

START SLAVE;

Şimdi her şeyi doğru yaptıysan, slave’in master ile senkronize olması gerekir. Bunu kontrol etmek için:

SHOW SLAVE STATUSG

Bu komutun çıktısında `Slave_IO_Running: Yes` ve `Slave_SQL_Running: Yes` görmelisin. Eğer `Seconds_Behind_Master` değeri düşükse (tercihen 0 veya birkaç saniye), her şey yolunda demektir.

Failover Mekanizmaları: Tehlike Anında Ne Olacak?

Kurulum tamamlandı ama asıl mesele, bir şeyler ters gittiğinde ne olacağı. İşte burada failover (arıza devri) mekanizmaları devreye giriyor.

Yukarıdaki basit master-slave kurulumunda failover manuel yapılır. Yani master sunucu çöktüğünde, senin manuel olarak slave sunucusunu master yapman gerekir. Bu da kesintiye yol açar.

Daha gelişmiş VPS HA çözümleri şunları içerir:

• Otomatik Failover Araçları: Orchestrator, MHA (Master High Availability) gibi araçlar, master sunucudaki bir sorunu algılayıp otomatik olarak slave’lerden birini master yapabilir. Bu, kesinti süresini ciddi şekilde azaltır.
• Load Balancer Kullanımı: Hem okuma hem de yazma trafiğini yöneten bir yük dengeleyici (load balancer) kullanmak, failover sürecini daha da kolaylaştırır. Trafik otomatik olarak çalışan sunuculara yönlendirilir.
• Cluster Yönetim Yazılımları: Galera Cluster gibi çözümler, birden fazla sunucunun senkronize çalışmasını sağlar ve otomatik failover yeteneği sunar.

Bu tür çözümlerin kurulumu ve yönetimi daha karmaşık olabilir, ancak sundukları yüksek erişilebilirlik ve kesintisizlik, kritik uygulamalar için buna değer.

Performans Optimizasyonu ve Güvenlik İpuçları

Veritabanı kümeni kurmak harika ama onu en iyi şekilde çalıştırmak da önemli. İşte birkaç ipucu:

• Donanım Seçimi: VPS seçerken yeterli CPU, RAM ve hızlı disk (SSD veya NVMe) kaynaklarına sahip olduğundan emin ol.
• Veritabanı Ayarları: `my.cnf` dosyasındaki ayarları (buffer pool size, query cache vb.) sunucunun kaynaklarına göre optimize et.
• Ağ Yapılandırması: Sunucular arasındaki iletişimin hızlı ve güvenli olduğundan emin ol. Mümkünse private ağları kullan.
• Düzenli Yedeklemeler: Replikasyon olsa bile, tam ve düzenli yedeklemeler almak hayati önem taşır. Yedekleri farklı bir lokasyonda sakla.
• İzleme (Monitoring): Sunucu ve veritabanı performansını sürekli izlemek için araçlar kullan (Prometheus, Grafana, Zabbix vb.). Sorunları büyümeden tespit et.
• Güvenlik Duvarı: Sadece gerekli portlara izin ver ve sunucularını güncel tut.
• Replikasyon Kullanıcısı: Replikasyon için kullandığın kullanıcının şifresini çok güçlü tut ve sadece gerekli izinleri ver.

Sonuç: Veri Güvenliği ve Kesintisiz Hizmet Seninle!

Gördüğün gibi, vps veritabanı kümesi kurmak, özellikle işini ciddiye alanlar için artık bir lüks değil, bir zorunluluk. Tek bir sunucuya bağlı kalmak yerine, replikasyon ve kümeleme teknolojileriyle veritabanını daha güvenli, daha hızlı ve her zaman erişilebilir hale getirebilirsin.

Başlangıçta biraz göz korkutucu gelse de, adımları dikkatlice takip ederek ve doğru araçları kullanarak bu sistemi kurabilirsin. Unutma, verilerin güvende ve siten yayındayken sen de rahat edersin. Artık “sunucum çöktü” paniği yaşamayacağına eminim! Hadi kolları sıva ve veritabanını geleceğe taşı!”,
“meta_title”: “VPS Veritabanı Kümesi Kurulumu: Yüksek Erişilebilirlik Rehberi