.TR alan adlarının işiniz ve markanız için neden kritik olduğunu netleştirelim
Türkiye’de dijital bir marka inşa ederken “.com mu alsam, .com.tr mi?” sorusu neredeyse her toplantıda önüme geliyor. Özellikle KOBİ’lerle yaptığım mimari tasarım ve kapasite planlama görüşmelerinde fark ettiğim şey şu: Sunucu tarafında herkes CPU, RAM, IOPS konuşurken, alan adı tarafındaki en stratejik kararlar çoğu zaman son dakikaya bırakılıyor. Oysa .TR uzantılı alan adları, hem hukuki koruma hem de güven ve yerel marka algısı açısından oyunun kurallarını değiştiriyor.
Bu yazıda, .TR alan adı kaydını (özellikle com.tr, org.tr, av.tr, edu.tr, k12.tr, gov.tr ve diğerleri) teknik ve pratik açıdan baştan sona ele alacağım. Hangi uzantı kimler için uygun, hangi uzantıda belge gerekiyor, TRABİS sonrasında neler değişti, başvuru sürecinde hangi adımları kaçırmamalısınız hepsini tek tek anlatacağım. Ayrıca alan adınızı aldıktan sonra DNS, güvenlik, HTTPS geçişi gibi konularda da dikkat etmeniz gereken kritik noktaları, gerçek senaryolardan yola çıkarak paylaşacağım. Eğer Türkiye hedef kitleniz için ciddi bir marka inşa etmek istiyorsanız, bu rehberi okuduktan sonra .TR tarafında “ne yapmam lazım?” sorunuz kalmayacak.
TRABİS sonrası yeni .TR ekosistemi: Ne değişti, ne aynı kaldı?
Eskiden .TR alan adları doğrudan NIC.TR üzerinden yönetiliyordu; belgeler e-posta ile gönderiliyor, süreçler daha manuel ilerliyordu. Bugün ise işin kalbi TRABİS (TR Ağ Bilgi Sistemi) tarafında atıyor ve Alan Adı Kayıt işlemleri yetkili kayıt operatörleri (registrar) üzerinden yapılıyor.
Özetle yeni yapı şöyle işliyor:
- .TR uzantılı alan adları (com.tr, net.tr, org.tr, av.tr, edu.tr, v.b.) kayıt operatörleri üzerinden başvuruyla alınıyor.
- Bazı uzantılar için belgesiz hızlı tahsis imkanı varken, bazıları için hâlâ zorunlu belge süreci devam ediyor.
- TRABİS, tahsis ilkeleri, uyuşmazlık çözüm mekanizmaları ve teknik altyapıdan sorumlu; son kullanıcı olarak sen kayıt operatörünle muhatapsın.
- Birçok .TR uzantısı için ilk gelen alır prensibi geçerli; yani markanı korumak için hızlı davranmak kritik.
.TR tarafını daha iyi anlamak için önce farklı uzantıların mantığını ve belge gereksinimlerini netleştirmek gerekiyor. Zaten alan adı dünyasına yeni giriyorsan, önce farklı alan adı uzantılarını nasıl seçeceğini anlattığım yazıya da göz atmanı öneririm.
Başlıca .TR uzantıları ve belge gereksinimleri
.TR ekosisteminde onlarca farklı uzantı var ama pratikte en çok karşılaştığımız birkaç gruba ayırmak daha mantıklı: ticari, sivil toplum, meslek uzantıları ve kamu/egitim uzantıları.
1) com.tr – En yaygın ticari .TR uzantısı
com.tr, Türkiye’de ticari faaliyet gösteren şirketler, şahıs firmaları ve markalar için en popüler uzantı. Uzun yıllar belgesiz alınamayan, marka tescili veya ticaret sicili zorunlu olan bir uzantıydı. TRABİS sonrasında pek çok kayıt operatörü belgesiz com.tr tahsisi sunmaya başladı; ancak bu, “hiç risk yok” anlamına gelmiyor.
Dikkat edilmesi gereken kritik noktalar:
- Belgesiz com.tr aldığında, o isim üzerinde öncelikli hukuki hak otomatik olarak sende sayılmıyor; aynı ismi marka olarak tescil ettirmiş biri daha sonra itiraz edebilir.
- Eğer markan veya ticari unvanın belliyse, yine de marka tescilinle veya ticaret sicil kaydınla uyumlu com.tr almak çok daha güvenli.
- Com.tr uzantısı, Türkiye’deki kullanıcılar gözünde “bu iş ciddi” algısını en hızlı oluşturan alan adı tiplerinden biri.
Ben, kurumsal müşterilerde genelde şu stratejiyi öneriyorum: Önce markaya uygun .com ve .com.tr birlikte alın, ardından trafik ve marka bilinirliği artıkça ilave uzantılarla koruma çemberini genişletin. Bu çerçevede alan adı koruma yöntemleri yazısına da mutlaka göz at.
2) org.tr – Dernek, vakıf ve topluluklar için
org.tr uzantısı, kar amacı gütmeyen oluşumlar (dernek, vakıf, oda, meslek birliği vb.) için tasarlanmış durumda. TRABİS sonrası bazı operatörler belgesiz başvuru imkanı sunsa da, org.tr alan adları üzerinde kurumsal yapı ve kamu yararı beklentisi devam ediyor.
Tipik belge gereksinimleri şunlar olabilir:
- Dernek veya vakıf tüzüğü
- Resmi kuruluş belgesi
- Vergi levhası veya benzeri kimliklendirici evraklar
Burada temel prensip şu: Alan adının adı, temsil ettiğin kurumla mantıklı bir ilişki içinde olmalı. Örneğin “sehirgonulluleri.org.tr” gibi bir alan adı için ilgili derneğin adında veya faaliyet amacında benzer bir ifade geçiyorsa, itiraz süreçlerinde elin güçlü olur.
3) av.tr, dr.tr ve diğer meslek uzantıları
av.tr, dr.tr gibi uzantılar, bireysel meslek sahiplerini hedefler ve genelde daha sıkı belge gereksinimleri vardır. Burada amaç, alan adını ziyaret eden kişinin, gerçekten o mesleği icra eden bir profesyonele ulaştığından emin olmasıdır.
Örneğin:
- av.tr: Baroya kayıtlı avukatlar için; baro kimliği veya baro kayıt belgesi istenir.
- dr.tr: Doktor ve diş hekimleri için; Tabipler Birliği veya ilgili meslek odası kayıt belgesi istenir.
- Benzer şekilde farklı meslek gruplarına yönelik diğer .tr alt uzantıları da meslek odası, birlik veya resmi ruhsat belgeleri talep edebilir.
Bu uzantılarda genelde belgesiz tahsis söz konusu değildir; alan adı, belge onayı olmadan aktif edilmez. Dolayısıyla başvuru öncesi belgeleri tarayıp hazırda tutmak, süreci ciddi şekilde hızlandırır.
4) edu.tr, k12.tr – Eğitim kurumları için
edu.tr, üniversiteler ve yükseköğretim kurumları; k12.tr ise ilköğretim ve ortaöğretim düzeyindeki okullar için tasarlanmış uzantılardır. Bu uzantılarda belge şartı oldukça nettir:
- Resmi eğitim kurumları için Milli Eğitim Bakanlığı veya YÖK onaylı ruhsat/kuruluş belgesi
- Özel okullar için kurum açma ve işletme izinleri
- Alan adının genelde kurumun resmi adıyla uyumlu olması
Pratikte çoğu eğitim kurumu, BT işlerini outsource ettiği ajans veya sistem yöneticisi üzerinden başvuru yapıyor. Burada dikkat edilmesi gereken en kritik nokta, alan adının sahibinin gerçekten kurumun kendisi olması. Yani alan adını ajans üzerine değil, doğrudan okul/üniversite tüzel kişiliği üzerine kaydettirmekte büyük fayda var. Aksi halde ileride ajans değişimi, anlaşmazlık vb. durumlarda ciddi sorunlar yaşanabiliyor.
5) gov.tr, bel.tr, mil.tr, pol.tr – Kamu kurumlarına özel uzantılar
gov.tr, bel.tr, mil.tr, pol.tr gibi uzantılar, doğrudan kamu kurum ve kuruluşlarına özeldir. Burada süreç genelde:
- Resmi yazışmalar ve üst yazı ile talep
- Yetkili kişinin imzası ve kurum antetli kağıdı
- Çoğu zaman kurumun resmi adıyla birebir örtüşen veya çok yakından ilişkili alan adları
Kamu tarafında çalışan ekipler genelde sürece hakim ama BT tarafında dışarıdan destek veren biriysen, alan adının mülkiyetini ve yetkili kişilerin kim olduğunu çok net bir şekilde dokümante etmen gerekiyor.
.TR alan adı kaydı: Başvuru ve belge süreci adım adım
.TR alan adı alırken teknik tarafta yaşanan en sık problem, işin “kimin üzerine, hangi belgeyle, hangi uzantıyla” alınacağının netleşmemiş olması. Ben bir projeye girerken, alan adı tarafında şu adımları izliyorum:
1) İsim ve uzantı stratejisini belirle
Önce şu soruları netleştir:
- Alan adını şirket adına mı, bireysel olarak mı alacaksın?
- Mevcut bir marka tescilin var mı?
- Birden fazla uzantıyı (com, com.tr, net.tr vb.) koruma amaçlı almak istiyor musun?
Bu soruların cevabına göre, sadece .TR değil, global uzantılarla birlikte bir strateji yaratmak mantıklı. Bu konuda daha geniş çerçevede düşünmek istersen, alan adı satın alma rehberi yazısına da göz atabilirsin.
2) Kayıt operatörü seçimi
TRABİS sonrası sistemde yetkili birçok kayıt operatörü var. Burada dikkat etmen gerekenler:
- Türkçe ve hızlı çalışan bir müşteri paneli
- DNS yönetimi, DNSSEC, WHOIS gizleme gibi ek özelliklerin bulunması
- Gerekirse teknik destek alabileceğin bir ekip (telefon/etiket sistemi vs.)
Ben genelde kendi projelerimde alan adı, Hosting ve sunucu tarafını tek yerde toplamayı seviyorum. Örneğin yerli veri merkezi ve sunucu hizmetleri sunan DCHost gibi sağlayıcılarla çalıştığında, alan adından DNS’e, oradan VPS veya Fiziksel Sunucuya kadar tüm katmanları tek panelden yönetebilmek büyük kolaylık sağlıyor.
3) Ön başvuru ve ödeme
Operatörünü seçtikten sonra, panel üzerinden almak istediğin .TR alan adını sorguluyorsun. Eğer alan adı uygun görünüyorsa:
- Alan adını sepetine ekle
- Şahıs veya şirket bilgilerini doğru ve tam şekilde gir
- Ödeme adımını tamamla
Belgesiz tahsis mümkün olan uzantılarda (örneğin çoğu com.tr başvurusunda) alan adın çoğu zaman birkaç dakika içinde pasif de olsa hesabına düşer. Bazı durumlarda alan adının tam olarak aktif olması, belge onayına veya manuel incelemeye bağlı olabilir.
4) Belgelerin hazırlanması ve yüklenmesi
Belge gerektiren uzantılarda süreç genelde şöyle ilerler:
- İlgili resmi belgeleri (ticaret sicil gazetesi, marka tescil belgesi, ruhsat, dernek tüzüğü vb.) tararsın.
- Operatörün panelinde ilgili alan adı için “belge yükle” veya benzeri bir bölüm bulunur.
- PDF veya görsel formatında belgeleri sisteme yüklersin.
- Operatör veya TRABİS tarafında ilgili ekip belgeleri inceler ve onaylar.
Burada tavsiyem, belgelerdeki isimlerle alan adı arasındaki ilişkiyi çok net hale getirmek. Örneğin, şirket adın “Berkay Bulut Teknoloji A.Ş.” ise, “berkaybulut.com.tr” çok mantıklı ama “ucuzsunucu.com.tr” için aynı belgeyi kullanman ileride tartışma çıkarabilir. Markaya yatırım planlıyorsan, ilgili marka tescilini de alıp bu alan adıyla eşleştirmek, hukuki olarak elini ciddi şekilde güçlendirir.
TRABİS tahsis ilkeleri, öncelik ve itiraz süreçleri
.TR alan adlarında her şey “ilk gelen alır” kadar basit değil. Özellikle ticari ve marka değeri yüksek isimlerde, hak sahipliği devreye girdiğinde tabloda hukuki ve idari süreçler önem kazanıyor.
Hak sahipliği ve öncelik
Temel prensipler şöyle özetlenebilir:
- Alan adının, ticaret unvanın, marka tescilin veya faaliyet alanınla ilişkili olması beklenir.
- Aynı alan adına birden fazla hak iddiası varsa, belgelerin tarihi (marka tescil tarihi, şirket kuruluş tarihi vb.) dikkate alınabilir.
- Belgesiz tahsis edilmiş alan adlarında, daha sonra belgeye dayanan güçlü bir hak sahibi çıkarsa, uyuşmazlık süreçleri başlayabilir.
Bu noktada, iş gerçekten hukuki bir boyuta taşınırsa, mutlaka alan adı ihtilaflarında tecrübeli bir avukattan destek almanı öneririm. Genel prensipler ve tipik hatalar için ise alan adı ile ilgili hukuki süreçler yazısına göz atman iyi bir başlangıç olabilir.
Uyuşmazlık çözümü ve alan adının iptali/aktarımı
Hak ihlali iddiası ortaya çıktığında taraflar genelde şu yolları izliyor:
- Önce kayıt operatörü üzerinden iletişim ve sulh yoluyla çözüm arama
- Gerekirse resmi merciler veya tahkim mekanizmalarına başvuru
- Karara göre alan adının yeni hak sahibine devredilmesi veya iptal edilmesi
Bu yüzden .TR alan adını hesapsız kitapsız, “boşta buldum aldım” mantığıyla kullanmak riskli. Özellikle ticari projelerde, alan adı seçiminden önce kısa bir marka ve hukuki uygunluk analizi yapmak ciddi sorunların önüne geçiyor.
.TR alan adını aldıktan sonra teknik tarafta yapman gerekenler
Alan adını kaydetmek aslında işin en kolay kısmı. İşin zor ve kritik tarafı, onu düzgün yapılandırmak. Sunucu ve veri merkezi tarafında çalışan biri olarak, .TR alan adını aldıktan sonra müşterilerimde mutlaka kontrol ettiğim birkaç temel başlık var.
1) DNS ve nameserver ayarları
Alan adını aldığın kayıt operatörünün panelinde genelde iki katman vardır:
- Nameserver (NS) düzeyi: Alan adının hangi DNS sunucularını kullanacağı
- DNS kayıtları: A, AAAA, CNAME, MX, TXT, SRV vb. kayıtların yönetimi
Bu konularda net değilsen, önce DNS kayıtları A’dan Z’ye yönetim rehberi ve alan adı DNS yönetimi yazısını okuman çok faydalı olacaktır.
Özellikle:
- Web siten için A/AAAA veya CNAME kayıtlarını doğru IP veya hostname’e yönlendirmelisin.
- E-posta için MX kayıtlarını, SPF/DKIM/DMARC ayarlarını eksiksiz kurmalısın.
- Alt alan adları (api.domain.com.tr, panel.domain.com.tr gibi) için ayrı DNS kayıtları tanımlamalısın.
2) DNSSEC ile güvenlik katmanı eklemek
.TR alan adını aldıktan sonra atlanmaması gereken adımlardan biri de DNSSEC. DNSSEC, alan adının DNS kayıtlarının imzalanmasını sağlayarak, sahte yanıtlarla kullanıcılarının yanlış IP’lere yönlendirilmesini engelliyor.
.TR alan adı kullanıyorsan ve kayıt operatörün destekliyorsa, DNSSEC’i aktif etmeni şiddetle tavsiye ederim. Teknik detaya girmek istersen, DNSSEC nedir ve alan adınızda nasıl etkinleştirilir yazısında adım adım bir rehber hazırladım.
3) HTTPS, SSL ve güvenli trafik
.TR alan adlarının büyük kısmı kurum ve işletmeler tarafından kullanıldığı için, kullanıcı tarafındaki güven algısı da çok önemli. Tarayıcıda “güvenli değil” uyarısı görmek kimsenin hoşuna gitmiyor.
Bunun için:
- Alan adın için SSL sertifikası kurmalısın (Let’s Encrypt veya ücretli sertifikalar olabilir).
- HTTP’den HTTPS’ye geçerken SEO kaybı yaşamamak için HTTP’den HTTPS’ye geçiş rehberime mutlaka göz at.
- cPanel veya Plesk kullanıyorsan, Let’s Encrypt ile ücretsiz SSL kurulumu yazısındaki adımları takip edebilirsin.
Sık yapılan hatalar ve pratik öneriler
.TR alan adı süreçlerinde danışmanlık verdiğim projelerde tekrar tekrar karşıma çıkan bazı hatalar var. Bunlardan kaçınmak, seni hem hukuki hem teknik açıdan rahatlatır.
- Alan adını yanlış kişi/kurum üzerine kaydetmek: Ajans, çalışan veya ortak üzerine kayıt daha sonra büyük sorun yaratabiliyor. Mülkiyet kiminse, alan adı mutlaka onun üzerine olmalı.
- Belgesiz com.tr ile yetinmek: Başta pratik görünse de, ileride marka tescilli bir hak sahibi itiraz ederse alan adını kaybetme riskin var. Mümkünse ticaret unvanına veya markana uyumlu alan adları kullan.
- DNS yönetimiyle hiç ilgilenmemek: Alan adını alıp DNS ayarlarını rastgele bırakmak, e-posta ve web erişiminde ciddi problemlere yol açabiliyor.
- Yenileme tarihlerini takip etmemek: Süresi dolan alan adını başkası kapmadan geri almak bazen imkansız olabiliyor. Panik yaşamamak için takvim veya otomatik yenileme kullan.
- Alan adı transferini yanlış planlamak: Farklı bir operatöre taşınırken kesinti yaşamak istemiyorsan, alan adı transfer rehberine göz atmanı öneririm.
Son söz: .TR alan adını sadece adres değil, bir varlık olarak düşün
.TR uzantılı alan adları, özellikle Türkiye odaklı projelerde sadece bir web adresi değil, hukuki, teknik ve marka değeri olan bir dijital varlık. Doğru uzantıyı seçmek (com.tr, org.tr, av.tr, edu.tr vb.), doğru belgelerle başvurmak ve bu süreci doğru kişi veya kurum üzerine kurgulamak, ileride yaşayacağın pek çok sorunu daha başlamadan çözüyor.
Ben kendi projelerimde ve danışmanlık verdiğim firmalarda şu yaklaşımı benimsiyorum: Önce alan adı stratejisini netleştir, sonra kayıt operatörünü ve sunucu/hosting tarafını planla (örneğin DCHost gibi yerli veri merkezi ve sunucu sağlayıcıları ile tüm katmanı aynı yerden yönetmek bu noktada büyük konfor sağlıyor), en son da DNS, SSL, güvenlik ve yedekleme taraflarını oturt. Böyle yaptığında, alan adın gerçekten üzerine iş inşa edebileceğin sağlam bir temel haline geliyor.
Eğer bu yazıyı okuduktan sonra tek bir aksiyon alacaksan, o da şu olsun: Mevcut veya almayı planladığın tüm .TR alan adlarını; belge durumu, mülkiyet bilgisi, DNS ayarları ve yenileme tarihleri açısından tek tek gözden geçir. Böylece olası hukuki itilaflar, kesintiler veya marka kayıplarıyla uğraşmak yerine, enerjini doğrudan işini büyütmeye verebilirsin.
